Çok yürek gakkını oma 
Bu halin çok avara 
Cimbıldaklık edip durma
Böyle kimseyinen bağdaşamassın(g) 
Baynıtmazla seni 
Gücün gurur, bi gün avkırı gide, yüzüstü gapana galısın(g) 
Anıdak anıdak bakma öyle 
Afa cafa da osa aycık bıdırdaş bennen 
Emme zırtarıp 
Beddeleklik de etme 
Laf gavıtlayıp elimi ağzına çaldırtma 
Parı çekişsem de şişkinliğim yok sana 
Habar atmamazlık etme 
Bilisin garnım vamaz seni üzmeğe.

Deneme:İlhan Bozkurt

 

Bolu ili ve ilçelerinde kullanılan unutulmaya yüz tutmuş şive,ağız,deyim ve sözcükler

Bolu'da da diğer bir çok Türkmen ili gibi Öztürkçe kelimelere yoğun şekilde rastlanmakatdır. Özellikle ilçeler ve dağ köylerinde nispeten daha az bozulan dil özellikleriyle ilgili günlük konuşmalar sırasında aldığım ve araştırdığım bazı kelimeleri burada paylaştım. Unutulmaya yüz tutan ve gençler tarafından utanılacak ya da dalga geçilecek konuşma tarzı şeklinde algılanan bu kelimeler Anadolunun ve asyanın kadim tarihini yansıtan en önemli unsurlardan biridir. Bu nedenle günlük hayatta kullanılması ve yaygınlaştırılması gereken önemli bir kültür mirasıdır.

 

Siz de bildiğiniz kelimeleri buraya eklememiz için iletişim kısımından bize bildirebilirsiniz.

 

Avara: Kötü, zor

Aga: Abi

Agıdak(anıdak) agıdak bakmak: Anlamıyormuş gibi,sersem sersem bakmak

Afır: Hayvan yemliği,uzun ve çukur yem kabı

Afa cafa: zar zor

Aycık: Azıcık

Avlı: Avlu,bahçe etrafındaki çit, taraba

Abdeslik: lavabo

Alager: yarım yamalak

Baynımak: İyi hale, duruma gelmek

Bolbazarı: Bolunun pazarı olan gün-pazartesi

Bıdırdaşmak: Konuşmak

Bağdaşamamak: Anlaşamamak

Beddelek: Münasebetsiz

Bıldır: Geçen yıl

Büllemek: Üstünü örtlem

Buruş: Erik kurusu

Bıldır:Geçen yıl 
Böyün:Bugün 
Bıyıl:Bu yıl
Biyo:Bir kere
Cascavlak çıkarmak: Hiç birşey bırakmamak

Cidavı: Arsız

Çıkarmak: Bitirmek (Şu salatayı çıkar)

Çıkışmak: Yetişmek
Çekişmek: Kızmak,azarlamak

Çöydürmek: Aşağı doğru eğmek veya akıtma

Diiha, deyha urda : işte orada
Ebil gubul: Yürüyüş tarzı

Emeyera: lafın gelişine kullanılan bir sözcük tam anlamını
Gapanagalasıcık: Yüz üstü düşesice

Gaşım: Kardeşim

Habire:Sürekli 
Hacamat: bir tür geleneksel tıp uygulaması. Vucuttan kan alınarak yapılır. Hacı Ahmet'in kısaltması olarak da kullanılır.

Hayat: Evlerin ilk giriş bölümündeki geniş alan.

Hınzır: Muzurluk yapan

Horageçmek: Hoşa gitmek,hoşça vakit geçirmek (Çocuk akşam hiç hora geçirmedi)

İmanna: Bir sürü

İngascıktan: şakacıktan

İsilmeyesicik:Eksik olmayasıca ( olmasa daha iyi anlamında kullanılır." İsilmeyesicik her işin altından çıkıyor)
Laf gavıtlamak: Laf yetiştirmek

Mertek: Ahır tahtası

Mor badılcan: patlıcan
Oyulgamak: Eğreti dikiş

Olduruk: Küçük ve düzgün çam ağacı

Oltanşa: Yer ismi, türkmenlerde benzer kişi ismleri de vardır. Örneğin: Türkmen bilim adamı Prof. Dr. Soltanşa Atanıyazov.

Öbül öbül: Yürüyüş tarzı,Öbül öbül gitmek

Parı: Biraz

Sentilsavış: Sallanarak

Somurmak: Bir şeyi emmek

Sunmak: Kedi köpek gibi hayvanların bir şeye burun veya ağzıyla dokunması(tencereye kedi sundu)

Şuncaz (Uncaz): Şuncaz( şuncazı bitiremedin mi daha) Şu azıcık şey, ya da şu zararsız ve masum şey anlamında da kullanılır

Tevekkeli: Demekki,yapma nedeni (Tevekkeli gelmeyibatırı,demekki undan gelmezmiş)

Töpellek, dobalak: Yuvarlak( Dobalak pate pişirdi)

Unarmak: Dövmek(Ahmeti bir güzel unardım) veya bir işi tamamlamak anlamlarında kullanılır (Ahırı unardım,temizledim)
Yalan sığmak: Yalan söylemek

Yalap şap: Baştan savma, yalap şap yaptı geldi

Yapıbatırı: Yapıyor
Yaren: Dost, arkadaş

Yuğmak: Yıkamak
Zırtarmak: Ukalaca sözlü karşılık vermek

Zivtinmek: Oyalanmak

Aganın:Abisinin
Le:Lan
Zobu:kaba 
Irak:uzak
Hışdama:sessiz olmak
Hayın:Acımasız
Aylak:Boş gezmek
Parı:Biraz
imanna:Bir sürü
Bıdırdaşmak:konuşmak
Avara:kötü
Yapıbatırı:Yapıyor
Zivtinmek: oyalanmak
Hınzır:yaramazlık muzurluk yapan
Divermek:söylemek
Kelem:Lahana
Pate: patates 
Badılcan:patlıcan
Ohsun:Ne olur
Ünle:Bağır
Sığamak:kol paça kıvırmak 
Urba ,esvap :kıyafet
Yuğmak:yıkamak
Bidene:birtane 
Yarsımak:Hoşlanmak beğenmek
Evermek:Evlendirmek 
Marazlı:Hastalıklı zayıf bünyeli
Gosbak:iyi
Çepiç:keçi
Künge:Toz çöp
Zangırdadı: Titredi
Heyiklemek:korku heyecan
Pinti: Cimri
Nipan:Ne yapıyorsun nasılsın
Yarsımak:Hoşlanmak, beğenmek
Menemme:Galiba
Şuğul:uğraşı iş zihin kalabalığı
Yenşek:Hafif ağır olmayan
Gidişmek:kaşınmak 
Mayhoş:Ekşimsi
Galbır: Elek kalbur
Mintan:Gömlek
Entari:kadın giysisi
Debelenmek:Yuvarlanmak
Evcüman:Evine bağlı
Nacak:kesici alet
İlanayet:Ömür boyu
Tebelleş:Kızdıracak şekilde ilgilenmek
Zırnık:Az miktarda
Zorunan:Zorla
Şaplak:Tokat
Tanış:Tanıdık
Keraneci:Sempatik
Hıra:küçük
Filke:Musluk
Elemeşkere:ulu orta 
Iscacık:sıcak
Peşgir:Havlu
Arnaç:karşı
Bakhele:Buraya bak
Esker:Asker 
Irmızan:Ramazan 
Aşa:Ayşe
Ercep:Recep
Gavulleşmek:Anlaşmak
Çekismek:Kızmak
Deşteye deşteye:Boş boş konuşma
Göynü bulanmak:Mide bulanması
Hora geçirmek:Hoşça vakit geçirmek
Hayat:Evlerin girişindeki alan
Laf gavıtlamak:Laf yetiştirmek
Öbül öbül:Yürüyüş tarzı
Gıy gaşık:Aralık bırakmak,kapatmamak
Tevekkili:Demekki 


Karnı varmamak: Gönlü razı olmamak
Karnı yanmak:Birisi için üzülmek 
Karnı genişlemek:Sıkıntıdan kurtulmak
Öğür olmak: onsuz olmamak
Çöydürmek: Aşağı doğru eğmek yada akıtma
Zıttına gitmek:Sinirine dokunmak

 

 

DEYİMLER

Avkırı olmak: kerkesten,herşeyden ayrı olmak,ters gitmek

Aklını fıydırmak: Aklını oynatmak,şaşırmak

Beddeleklik etmek: Münasebetsizlik etmek

Beddeleklik etmek: Münasebetsizlik etmek

Buğuz etmek: Eziyet etmek 

Cinconbalak gılmak: Takla atmak

Cımbıldaklık etmek: Yaşına uygunsuz hareketler yapmak

Diline virdetmek: Diline dolamak

Düşe yazmak: Düşmekten son anda kurtulmak

Erişli argaşlı gidip gelmek: Eli dolu gidip dolu gelmek

Elini ağzına çaldırmamak:Birini çok meşgul etmek

Gücü gurumak: Çok bunalmak

Hamur yazmak: Yufka açmak

Haber atmamak: Küsmek,biriyle konuşmamak

İçi bir kısım olmak: İçi sıkılmak

Karnı varmamak: Ser bir davranışa gönlü razı olmamak

Karnı yanmak: Birisi için çok üzülmek

Karnı genişlemek: Sıkıntıdan kurtulmak

Karnı varmamak: Acımak, merhamet etmek

Öğür olmak: Onsuz olamamak

Şişkinliği olmak: Birine kin beslemek

Yere gapaklanmak: Yüz üstü düşmek

Yürek gakkını olmak: Herşeyden korkar olmak

Yalap diye gelmek: Bir işi çabucak yapmak

Yalın ayak çama çıkmak: Korkudan ne yapacağını bilememek

Zıttına gitmek: Sinirine dokunmak (Şu çocuk çok zıttıma gidiyor)

 

 

BENZETMELER

Sergi gibi: Serilmiş gibi: serilip yatmak

Gıyamet gibi: Çok fazla- buyıl elmalarda gıyamet gibi var

Taraba gibi: pazar çok kalabalık,taraba gibi

Gapçık gibi: Zayıf

Hasaret gibi: Hasta gibi

Deli gızın donu gibi: Olmamış bu yaptığın

Yayla geveni gibi: Saçım çok, yala geceni gibi

Vadde eriği gibi: Ali enine boyuna vadde eriği gibi

 

KAYNAK:
Ana kaynak: İlhan bozkurt Saha araştırmaları, www.suluklugol.com
Yararlanılan diğer kaynaklar : Geçmişten günümüze Mudurnu. Köylere hizmet götürme birliği yayınları 1994

İlk yayın tarihi:19/11/2013

Hazırlayan İlhan Bozkurt